Thị trường xuất khẩu tôm của Việt Nam hiện đangเผชิญ với những thách thức đáng kể từ các chính sách thuế quan của Mỹ. Sự kiện Mỹ tạm hoãn áp thuế đến ngày 1/8 đã tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp xuất khẩu thêm hàng trong nửa đầu tháng 7. Tuy nhiên, tâm lý dè dặt vẫn đang bao trùm thị trường, và nhiều doanh nghiệp đang chờ đợi những diễn biến tiếp theo.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu tôm Việt Nam trong tháng 7 dự kiến sẽ chững lại so với tháng 5 và tháng 6. Điều này là do các đơn hàng ‘tránh thuế’ đã được đẩy đi sớm, và các doanh nghiệp đang thận trọng trong việc đưa ra quyết định xuất khẩu.

Triển vọng xuất khẩu tôm của Việt Nam trong nửa cuối năm 2025 phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm diễn biến chính thức của chính sách thuế quan từ Mỹ, khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn, tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước. Nếu các mức thuế chính thức từ Mỹ không vượt kỳ vọng, Việt Nam có thể duy trì được nhịp xuất khẩu sang Mỹ ở mức ổn định thấp. Tuy nhiên, trong trường hợp thuế chống bán phá giá hoặc thuế chống trợ cấp ở mức cao, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm mạnh, kéo tụt tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành trong năm nay.

Trước tình hình này, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Việc đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định như EVFTA và CPTPP là hướng đi cần thiết. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh phát triển sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao, phù hợp với xu hướng thực phẩm tiện lợi và ‘ready-to-eat’.

Một yếu tố then chốt là đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch, tránh rủi ro bị cáo buộc gian lận thương mại hay chuyển tải bất hợp pháp. Ngoài ra, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số toàn chuỗi – từ nuôi trồng, chế biến đến quản trị đơn hàng – sẽ giúp nâng cao khả năng thích ứng. Việc chủ động vùng nuôi đạt chuẩn và kiểm soát chi phí trong chuỗi cung ứng là giải pháp quan trọng để bảo vệ biên lợi nhuận.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về tài chính và pháp lý để ứng phó linh hoạt với các chính sách thuế thay đổi bất ngờ từ các thị trường lớn. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng và linh hoạt sẽ giúp các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội trong thời gian tới.

Xuất khẩu tôm của Việt Nam trong 6 tháng qua đã đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm sang Trung Quốc tăng hơn 80%, trong khi đó xuất khẩu sang Mỹ lại sụt giảm trong bối cảnh thuế siết chặt.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tôm chân trắng chiếm tỷ trọng cao nhất với 62,1%, tiếp theo là tôm loại khác (27,4%) và tôm sú (10,5%). Nhóm ‘tôm loại khác’ ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng tới 124%. Trung Quốc đã vươn lên vị trí dẫn đầu nhập khẩu tôm Việt Nam với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng 81% so với cùng kỳ. Sự phục hồi tiêu dùng, nhu cầu cao dịp hè và nhu cầu cao đối với tôm hùm từ Việt Nam tiếp tục giúp Trung Quốc trở thành thị trường bứt phá nhất.

Tuy nhiên, thị trường Mỹ – từng là đầu tàu xuất khẩu của tôm Việt – lại có dấu hiệu suy giảm. Dù kim ngạch 6 tháng vẫn tăng 13% lên 341 triệu USD, nhưng phần lớn tăng trưởng đến từ tháng 5 khi doanh nghiệp Việt đẩy mạnh giao hàng trước khi thuế đối ứng của Tổng thống Donald Trump có hiệu lực. Sang tháng 6, xuất khẩu sang Mỹ giảm tới 37%. Từ tháng 4, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp thuế đối ứng 10% với nhiều mặt hàng nhập khẩu. Đến tháng 7, mức thuế với tôm Việt Nam được nâng lên 20% (chính thức áp dụng từ 1/8). Cùng với đó, doanh nghiệp còn đối mặt với các nguy cơ từ thuế chống bán phá giá sơ bộ hơn 35% và thuế chống trợ cấp dự kiến áp dụng cuối năm nay.

Hiệp hội đánh giá các yếu tố thuế quan đã khiến thị trường Mỹ trở nên bất ổn, khó dự đoán. Nhập khẩu tôm của Mỹ tuy vẫn tăng trong 5 tháng đầu năm, nhưng rõ ràng đây là kết quả của việc các doanh nghiệp ‘chạy đơn’ trước ngày thuế có hiệu lực, không phải là tăng trưởng bền vững. Trong tháng 7, hiệp hội này dự báo xuất khẩu tôm Việt Nam sẽ chững lại so với tháng 5, tháng 6 do các đơn hàng ‘tránh thuế’ đã được đẩy đi sớm. Việc Mỹ tạm hoãn áp thuế đến 1/8 giúp một số doanh nghiệp tranh thủ xuất thêm hàng trong nửa đầu tháng, nhưng tâm lý dè dặn vẫn bao trùm thị trường.

Nửa cuối năm, triển vọng xuất khẩu phụ thuộc lớn vào chính sách thuế quan từ Mỹ; khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn; tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước… Trước biến động từ thị trường và chính sách quốc tế, doanh nghiệp tôm Việt cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Giải pháp gồm đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc Mỹ, tận dụng ưu đãi EVFTA, CPTPP; đẩy mạnh sản phẩm chế biến sâu, phù hợp xu hướng tiện lợi, đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tránh rủi ro gian lận thương mại.

Cùng với đó, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số toàn chuỗi và kiểm soát vùng nuôi đạt chuẩn sẽ nâng cao khả năng thích ứng, tối ưu chi phí. Doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị tốt về tài chính, pháp lý để đối phó với thay đổi thuế từ các thị trường lớn.

Xuất khẩu tôm Việt Nam trong tháng 7 được dự báo sẽ chững lại so với hai tháng trước đó là tháng 5 và tháng 6. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (Vasep) cho biết, nhiều đơn hàng đã được thực hiện sớm trong thời gian hoãn thuế đối ứng đã tác động đến tình hình xuất khẩu tôm trong tháng này.

Quyết định tạm hoãn áp thuế của Mỹ đến ngày 1/8 đã giúp một số doanh nghiệp tranh thủ xuất khẩu thêm hàng trong nửa đầu tháng 7. Tuy nhiên, tâm lý dè dặn của các doanh nghiệp và nhập khẩu vẫn đang bao trùm thị trường, gây ảnh hưởng đến triển vọng xuất khẩu tôm trong thời gian tới.

Theo Vasep, mặc dù xuất khẩu tôm trong tháng 7 có thể chững lại, nhưng các doanh nghiệp vẫn cần tận dụng tốt các cơ hội từ thị trường Mỹ và các thị trường khác để duy trì và tăng trưởng xuất khẩu. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cần phải theo dõi sát sao tình hình thị trường và điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp để thích ứng với những thay đổi của thị trường.

Trước đó, xuất khẩu tôm của Việt Nam đã có nhiều tín hiệu tích cực trong các tháng 5 và 6, khi nhiều doanh nghiệp đã đẩy mạnh xuất khẩu để tận dụng các cơ hội từ thị trường. Tuy nhiên, với tình hình xuất khẩu tôm trong tháng 7, các doanh nghiệp cần phải có kế hoạch cụ thể để đảm bảo mục tiêu xuất khẩu trong cả năm.

Vasep khuyến cáo các doanh nghiệp cần theo dõi sát các thông tin về chính sách thuế xuất khẩu của Mỹ và các thị trường khác để có thể điều chỉnh chiến lược sản xuất và xuất khẩu cho phù hợp.

Ngành tôm Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn khi Hoa Kỳ áp dụng mức thuế chống bán phá giá sơ bộ lên tới 35,29% đối với tôm nhập khẩu từ Việt Nam.

Thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep), vào rạng sáng ngày 7/6 (giờ Việt Nam), Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã công bố kết quả sơ bộ đợt rà soát hành chính lần thứ 19 (POR19) đối với lệnh áp thuế chống bán phá giá tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn từ 1/2/2023 đến 31/1/2024.

Theo thông báo, DOC xác định Công ty Thông Thuận (bao gồm cả Thông Thuận Cam Ranh) không bán phá giá, với biên độ phá giá là 0%. Tuy nhiên, Công ty Cổ phần Thủy sản Sóc Trăng (STAPIMEX) bị áp mức thuế sơ bộ lên tới 35,29%.

Mức thuế này cũng được áp dụng cho 22 doanh nghiệp khác thuộc nhóm đủ điều kiện hưởng mức thuế riêng biệt nhưng không bị kiểm tra bắt buộc. Điều này đã gây ra sự bất ngờ và quan ngại sâu sắc trong ngành thủy sản Việt Nam.

Tác động tiêu cực đến ngành thủy sản

Trong suốt 19 năm Việt Nam tham gia các kỳ rà soát hành chính của vụ kiện chống bán phá giá tôm tại Hoa Kỳ, chưa từng có doanh nghiệp nào bị áp thuế sơ bộ ở mức hai con số. Điều này gợi nhớ đến trường hợp từng xảy ra ở kỳ POR12, khi DOC cũng áp mức thuế sơ bộ 25,76% cho Công ty FIMEX do lỗi tính toán và sau đó điều chỉnh còn 4,58% trong kết quả cuối cùng.

Vasep và các doanh nghiệp nhận định rằng đã có sự nhầm lẫn, sai sót trong kết quả lần này. Công ty STAPIMEX sẽ nhanh chóng bổ sung các dữ liệu và tin tưởng rằng kết quả cuối cùng sẽ phản ánh đúng thực tế xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam là không bán phá giá vào thị trường Hoa Kỳ.

Thách thức cho xuất khẩu tôm Việt Nam

Mặc dù kết quả sơ bộ chưa có hiệu lực ngay và có thể được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng (dự kiến công bố vào tháng 12/2025), nhưng thông tin này đã và đang tác động tiêu cực đến tâm lý nhà nhập khẩu Hoa Kỳ, ảnh hưởng đến kế hoạch mua hàng, đơn hàng xuất khẩu và đáng lo ngại hơn là ảnh hưởng đến tâm lý và hoạt động của người nuôi tôm tại Việt Nam.

Năm 2025, trong bối cảnh Chính quyền Tổng thống Donald Trump khởi động chính sách áp thuế đối ứng cao đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, mức thuế sơ bộ bất thường như hiện nay càng làm trầm trọng thêm thách thức mà ngành tôm Việt Nam đang đối mặt khi tiếp cận thị trường Hoa Kỳ.

Vasep sẽ sớm đề nghị DOC xem xét lại các tính toán trong kết quả sơ bộ, đảm bảo khách quan, công bằng và đúng với thông lệ đã thực hiện trong các kỳ rà soát trước đó, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp Việt Nam và duy trì sự ổn định trong thương mại thủy sản giữa hai quốc gia.