Thị trường chứng khoán Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng tài khoản giao dịch, với con số 10,2 triệu tài khoản tính đến ngày 30/6/2025. Nhà đầu tư cá nhân chiếm phần lớn trong số này, với 99,82% tổng số tài khoản và đóng góp hơn 80% giá trị giao dịch. Điều này cho thấy nhà đầu tư cá nhân không chỉ chiếm ưu thế mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định thanh khoản và vận hành thị trường.

Tuy nhiên, theo số liệu của Tổng Giám đốc Công ty CP Chứng khoán DNSE, bà Nguyễn Ngọc Linh, 95% nhà đầu tư cá nhân đang thua lỗ. “Tuổi thọ” trung bình của một nhà đầu tư trên thị trường thường chỉ kéo dài khoảng hai năm. Bà Linh bày tỏ sự tiếc nuối khi nhiều nhà đầu tư đã tiếp cận cơ hội tăng trưởng tài sản nhưng phải từ bỏ sau hai năm tham gia thị trường mà không có sự hỗ trợ cần thiết.

Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, cho rằng tỷ lệ áp đảo của nhà đầu tư cá nhân phản ánh đặc điểm văn hóa đầu tư ở các nước Á Đông. Tuy nhiên, nhóm nhà đầu tư cá nhân dễ bị tổn thương trước các biến động thị trường và khả năng chống đỡ rủi ro của họ không cao bằng các định chế tài chính. Điều này làm tăng mức độ phức tạp của thị trường.

Để nâng cao nhận thức và năng lực đầu tư của nhà đầu tư cá nhân, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã triển khai nhiều giải pháp. Cụ thể, UBCKNN đã cải thiện khung pháp lý và minh bạch hóa thông tin để nâng cao khả năng tiếp cận và độ tin cậy cho nhà đầu tư quốc tế. Thông tin bằng tiếng Anh được triển khai ngày càng đồng bộ, giúp nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và minh bạch hơn.

Bên cạnh đó, các chương trình đào tạo, hội thảo, truyền thông chính thống về tài chính cá nhân và đầu tư chứng khoán được cho là rất cần thiết. Những hoạt động này giúp hình thành lực lượng nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, hiểu biết và đồng hành lâu dài với thị trường. Phát triển các định chế tài chính trung gian như quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm cũng là một phần quan trọng nhằm dẫn dắt dòng vốn trên thị trường theo hướng bền vững hơn.

Ông Hoàng Thế Hưng, thành viên Hội đồng quản trị Ngân hàng Eximbank, cho rằng muốn có nhà đầu tư chất lượng thì trước hết phải tạo ra môi trường đầu tư chất lượng. Điều này đòi hỏi cả thị trường phải có “rổ hàng hóa” tốt và cơ chế vận hành minh bạch. Về phía cơ quan quản lý, nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng một môi trường đầu tư minh bạch và công bằng. Cần có các công cụ cảnh báo sớm những hành vi bất thường trên thị trường như thao túng, làm giá…, như vậy mới tạo được niềm tin cho nhà đầu tư và thu hút dòng vốn nước ngoài.

Chuyên nghiệp hóa nhà đầu tư cá nhân không chỉ là yêu cầu đặt ra để thị trường chứng khoán phát triển bền vững, mà còn là một phần không thể thiếu trong lộ trình nâng hạng thị trường. Khi nhà đầu tư cá nhân được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, họ không chỉ tự bảo vệ được mình trước rủi ro mà còn trở thành lực đẩy quan trọng thúc đẩy thị trường minh bạch, ổn định và hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư quốc tế.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang tiến gần đến cột mốc quan trọng khi có thể được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi, sau nhiều năm nỗ lực không ngừng nghỉ. Gần đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024, cho phép áp dụng cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ đối với nhà đầu tư nước ngoài. Đây là một trong những tiêu chí quan trọng trong bộ tiêu chuẩn đánh giá của FTSE Russell, tổ chức có ảnh hưởng lớn đến việc xếp hạng thị trường chứng khoán trên toàn cầu.

Với động thái này, thị trường chứng khoán Việt Nam đã thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài. Trong những tháng gần đây, khối ngoại đã tăng giá trị mua ròng, cho thấy sự chuyển biến tích cực trong tâm lý đầu tư. Mặc dù vậy, để thu hút các quỹ đầu tư có quy mô lớn sau khi nâng hạng, các doanh nghiệp niêm yết cần phải nâng cao chất lượng, đặc biệt là về tính minh bạch, năng lực công bố thông tin và thực hành ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị).

Các chuyên gia nhận định rằng nâng hạng thị trường chứng khoán không chỉ là mục tiêu ngắn hạn mà còn đòi hỏi sự chuẩn bị lâu dài và bền vững. Việc cải thiện chất lượng hàng hóa trên thị trường, nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhà đầu tư nước ngoài là yếu tố quan trọng. Bên cạnh đó, việc áp dụng các tiêu chuẩn ESG không còn là lựa chọn tự nguyện mà đã trở thành điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp niêm yết có thể tiếp cận với nhà đầu tư nước ngoài.

Các doanh nghiệp cần chủ động rà soát và tập trung vào ngành nghề kinh doanh chính, điều chỉnh giấy đăng ký kinh doanh và mã ngành nghề để tăng tỉ lệ sở hữu nước ngoài và nâng cấp chất lượng quản trị doanh nghiệp. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp thu hút vốn đầu tư nước ngoài mà còn tạo ra giá trị lâu dài cho cổ đông và góp phần vào sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán.

Về triển vọng nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, các chuyên gia dự báo khả năng được nâng hạng ngay trong tháng 9-2025 là 70% và khả năng phải lùi đến tháng 3-2026 là 30%. FTSE Russell cần thêm thời gian để đánh giá mức độ ổn định của hệ thống và khả năng xử lý lỗi giao dịch. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị tích cực và nỗ lực cải thiện chất lượng của các doanh nghiệp, thị trường chứng khoán Việt Nam có thể đạt được mục tiêu nâng hạng và thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài vào nền kinh tế.

Nâng hạng thị trường chứng khoán và cải thiện chất lượng doanh nghiệp là hành trình đòi hỏi sự kiên trì và cam kết từ tất cả các bên liên quan. Với hướng đi đúng đắn và nỗ lực không ngừng nghỉ, thị trường chứng khoán Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên đáp ứng các tiêu chuẩn của một thị trường mới nổi, từ đó mở ra nhiều cơ hội mới cho nhà đầu tư và doanh nghiệp trong thời gian tới.