Thị trường trong nước với dân số lên đến 100 triệu người đang là một tiềm năng lớn cho ngành thủy sản, nhưng hiện tại sức tiêu thụ vẫn chưa tương xứng với kỳ vọng. Theo ông Huỳnh Minh Tường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã đạt hơn 10 tỷ USD mỗi năm, phục vụ hơn 170 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tuy nhiên, thị trường nội địa vẫn còn nhiều thách thức cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Thực tế, các doanh nghiệp xuất khẩu đang gặp khó khăn tại thị trường xuất khẩu, trong khi thị trường trong nước đang có nhu cầu cao về sản phẩm chất lượng cao. Ông Tường cho rằng, các doanh nghiệp cần có chiến lược mới để phát triển thị trường trong nước một cách bài bản và chuyên nghiệp. “Các doanh nghiệp cần nghiên cứu và hiểu rõ về nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng trong nước, từ đó đưa ra các sản phẩm phù hợp và có chiến lược marketing hiệu quả”, ông Tường nói.

Đại diện Công ty Baseafood cho biết, sản phẩm của công ty có giá cao hơn các cửa hàng khác do tuân thủ nghiêm ngặt về chất lượng và an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, khách hàng của công ty chủ yếu là những người đã biết đến thương hiệu hoặc có nhu cầu mua để biếu tặng. “Chúng tôi đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường trong nước do giá sản phẩm cao và thiếu nhận thức về thương hiệu”, đại diện công ty cho biết.

Ông Lê Văn Quang, Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú, cho rằng, bán sản phẩm trong nước rất khó vì giá thấp hơn xuất khẩu đến 30%. Hiện nay, các nước nhập khẩu kiểm soát kháng sinh trong tôm rất chặt, nên tôm mua xuất khẩu giá cao, lượng hàng còn lại bị đổ ra thị trường trong nước với giá rẻ. “Chúng tôi không thể ‘đánh đổi’ chất lượng để sử dụng nguyên liệu giá thấp bán riêng cho thị trường trong nước”, ông Quang nói.

Ông Quang cũng phản ánh, hiện nay có tình trạng thương lái thu gom tôm bệnh và bán cho người tiêu dùng với giá rẻ hơn 20-30%. Trong khi đó, hơn 80% doanh số của các doanh nghiệp đến từ kênh xuất khẩu, nên doanh nghiệp không thể chủ động nguồn nguyên liệu cho thị trường trong nước.

Ông Nguyễn Nam Vinh, Phó Giám đốc Công ty TNHH Huy Nam, cũng cho rằng, thị trường nội địa không dễ dàng như tưởng tượng. Không chỉ vấn đề giá cả, bán hàng ở thị trường nội địa còn gặp nhiều khó khăn khác, như thanh toán chậm… “Chúng tôi cần có chiến lược riêng cho thị trường trong nước, phù hợp nhu cầu thị hiếu từng vùng miền”, ông Vinh nói.

Các doanh nghiệp xuất khẩu cho biết, để khai thác thị trường trong nước, sản phẩm tiêu thụ nội địa cần được điều chỉnh phù hợp khẩu vị và thị hiếu tiêu dùng trong nước. Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, thông tin từ năm sau, tất cả hàng hóa nội địa phải xác thực và truy xuất nguồn gốc. “Doanh nghiệp cần có chiến lược riêng cho thị trường nội địa, phù hợp nhu cầu thị hiếu từng vùng miền”, ông Linh nói.

Ông Nguyễn Anh Đức, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, đề xuất hình thành một chiến lược khuyến khích người tiêu dùng Việt Nam sử dụng thủy hải sản thay cho các sản phẩm giàu đạm khác. Hiện tại, tỉ lệ tiêu dùng thủy hải sản của Việt Nam chỉ đạt 20,1% trong tổng tiêu dùng thực phẩm hằng ngày. “Người Việt chuộng hàng tươi sống, với 60% người dân dùng thủy sản tươi sống. Đây là trở ngại cho phân phối bởi hàng đông lạnh, hàng chế biến thuận lợi cho vận chuyển, bảo quản hơn”, ông Đức nói.

Ngày 1/8, tại Hà Nội, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đã phối hợp với Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) và Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam tổ chức Hội nghị thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước.

Hội nghị này nhằm tìm kiếm giải pháp để tăng cường tiêu thụ thủy sản trong nước, trong bối cảnh xuất khẩu thủy sản đang đối mặt với nhiều khó khăn. Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, nhấn mạnh vai trò đặc biệt của thị trường trong nước trong bối cảnh xuất khẩu đối mặt nhiều khó khăn.

Ông cho biết, chỉ trong vài tháng qua, thị trường nội địa đã có nhiều chuyển biến, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ Chính phủ và các bộ, ngành. Đây là thời điểm quan trọng để nhìn nhận lại vai trò của thị trường nội địa như một dư địa chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Theo ông Linh, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt trên 10 tỷ USD, đạt 106% kế hoạch và tăng hơn 12% so với năm 2023. Tuy nhiên, trước biến động từ các thị trường lớn như Mỹ, cùng áp lực cạnh tranh từ nhiều quốc gia, việc mở rộng tiêu thụ nội địa là hướng đi tất yếu.

Ông cũng dẫn chứng, ngành thủy sản giải quyết tới 3-4 triệu lao động, chiếm khoảng 4-5% GDP, nhưng tiêu dùng trong nước vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Bình quân mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – thấp hơn đáng kể so với mức 60-70kg ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia.

Ông Linh nhấn mạnh, cần có tư duy bài bản, chiến lược dài hạn, từ sản xuất đến phân phối, nhằm mở rộng dung lượng tiêu thụ trong nước. Cục trưởng Linh chỉ rõ, hiện nay tỷ trọng thuỷ sản nội địa chiếm khoảng 60-70% với các mặt hàng chủ lực bao gồm tôm, cá basa, mực, cá biển; thuỷ sản nhập khẩu vẫn chiếm từ 30-40%.

Để khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa, tăng thị phần tiêu thụ thủy sản sản xuất trong nước, các doanh nghiệp sản xuất thủy sản cần quan tâm phát triển kênh phân phối sản phẩm tại thị trường trong nước, đồng thời cần có sự đồng hành và hỗ trợ tích cực của các doanh nghiệp phân phối lớn.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cũng cho rằng, thị trường nội địa đang ngày càng khẳng định vai trò chiến lược trong mục tiêu phát triển bền vững và dài hạn của doanh nghiệp. Việc gắn tiêu thụ nội địa với xuất khẩu, có thể giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nguyên liệu, từ đó tăng được sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, thực tế, rất nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bài bản, có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà. Thị trường thủy hải sản hiện nay đang thiếu minh bạch về chất lượng, khi rất nhiều nhà máy sản xuất nội địa đầu tư thấp, giá thành rẻ.

Trong khi doanh nghiệp xuất khẩu làm bài bản, chi phí cao (do đầu tư nhà máy đạt chứng chỉ quốc tế, nhân công, thuế…), không thu hút được người tiêu dùng, dù chất lượng vượt trội.

Hội nghị cũng ghi nhận nhiều ý kiến từ phía doanh nghiệp phân phối và các công ty sản xuất, chế biến thủy sản về những khó khăn đang gặp phải khi phát triển thị trường nội địa.

Không ít doanh nghiệp cho rằng, chi phí logistics, vận chuyển và bảo quản thủy sản trong nước vẫn còn cao, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu.

Nhiều ý kiến cũng đề cập đến tình trạng thiếu hụt hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt, mạng lưới phân phối chưa đồng bộ giữa các vùng miền, gây cản trở lớn trong việc mở rộng kênh tiêu thụ.

Cục trưởng Trần Hữu Linh nhấn mạnh, thị trường nội địa không chỉ là “bệ đỡ” trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, mà cần được xác định là một chiến lược dài hạn, mang tính nền tảng đối với sự phát triển bền vững của ngành thủy sản.

Ông Linh cho rằng các doanh nghiệp không thể tiếp tục xem tiêu dùng trong nước là kênh phụ, hay nơi tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu dư thừa, mà cần chủ động xây dựng chiến lược riêng cho thị trường này, với đầy đủ các khâu từ nuôi trồng, sản xuất, phân phối đến hậu kiểm.

Cũng theo Cục trưởng, việc phát triển thị trường trong nước không thể thành công nếu thiếu sự thấu hiểu hành vi người tiêu dùng và tính đặc thù vùng miền. Vì vậy, doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng.