Hệ thống phòng không tầm ngắn Pantsir của Nga đã khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực phòng thủ không gian, đặc biệt là với khả năng đối phó đa dạng với các loại mục tiêu từ tên lửa, đạn pháo đến máy bay không người lái (UAV). Mới đây, Tập đoàn quốc phòng Rostec của Nga đã phát triển và bắt đầu cung cấp một loại tên lửa mini mới, mang tên mã TKB-1055, được thiết kế đặc biệt cho hệ thống Pantsir-SMD-E. Điều này nhằm nâng cao hiệu quả chống lại các mối đe dọa từ UAV.

Tên lửa TKB-1055 được giới thiệu lần đầu tại Triển lãm Quốc phòng Thế giới 2024 ở Riyadh, Ả Rập Xê Út, và sau đó xuất hiện tại triển lãm Fleet-2024 ở Kronstadt, Nga. Đây là một loại đạn dẫn đường phòng không tầm ngắn, được tối ưu hóa để tiêu diệt các mục tiêu nhỏ như UAV, với tầm bắn tối đa khoảng 7km, so với 20km của tên lửa 57E6-E tiêu chuẩn trên các biến thể Pantsir trước đây.

Điểm nổi bật của TKB-1055 là kích thước nhỏ gọn, cho phép hệ thống Pantsir-SMD-E mang theo số lượng đạn lớn hơn đáng kể, lên đến 48 tên lửa trong một module chiến đấu, so với 12 tên lửa 57E6-E trên các phiên bản cũ. Điều này mang lại lợi thế vượt trội về ‘sức chứa đạn’ (magazine depth), giúp hệ thống đối phó hiệu quả với các cuộc tấn công đồng loạt từ nhiều UAV, một kịch bản ngày càng phổ biến trong chiến tranh hiện đại.

Cùng với tên lửa TKB-1055, Rostec đã giới thiệu biến thể mới của hệ thống Pantsir, được gọi là Pantsir-SMD-E, tại diễn đàn quân sự Army-2024 ở Moscow. Biến thể này được thiết kế đặc biệt để bảo vệ các mục tiêu cố định trước các cuộc tấn công bằng UAV, bao gồm cả các đợt tấn công số lượng lớn.

Pantsir-SMD-E được thiết kế như một module chiến đấu độc lập, có thể tích hợp trên nhiều loại khung gầm hoặc lắp đặt cố định. Hệ thống vẫn giữ cấu trúc xoay với hai radar tích hợp: một để phát hiện và theo dõi mục tiêu, một để điều khiển hỏa lực cho các tên lửa dẫn đường bằng lệnh. Các radar mới được nâng cấp từ kinh nghiệm thực chiến tại Syria, giúp cải thiện khả năng theo dõi và tấn công đồng thời nhiều mục tiêu.

Hệ thống Pantsir đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột thực tế, đặc biệt tại Trung Đông, nơi Nga, Syria và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất sử dụng nó để bắn hạ rocket, đạn pháo và UAV. Pantsir-SMD-E, với chữ E biểu thị phiên bản xuất khẩu, được Rostec và KBP nhắm đến cả quân đội Nga và thị trường quốc tế.

Sự phát triển của TKB-1055 và Pantsir-SMD-E phản ánh xu hướng hiện đại trong tác chiến phòng không: tập trung vào các giải pháp kinh tế và hiệu quả để đối phó với UAV giá rẻ, vốn có thể được triển khai số lượng lớn để áp đảo hệ thống phòng thủ.

Trong một diễn biến mới nhất liên quan đến cuộc xung đột giữa Nga và Ukraina, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lên tiếng cảnh báo về việc đặt kỳ vọng quá mức vào các cuộc đàm phán hòa bình với Ukraina. Khi gặp gỡ Tổng thống Belarus, ông Putin nhấn mạnh rằng quá trình đàm phán cần được tiến hành một cách thận trọng và bình tĩnh, tránh bị lôi kéo vào những áp lực và công khai không cần thiết.

Ông Putin đánh giá cao những tiến triển tích cực trong việc giải quyết một số vấn đề nhân đạo phát sinh từ cuộc xung đột, như việc hàng trăm người đã có thể trở về quê hương và việc trao trả thi thể của binh sĩ Ukraine. Những bước tiến này, theo ông, cho thấy rằng các bên có thể đạt được những kết quả cụ thể khi làm việc cùng nhau.

Tuy nhiên, Tổng thống Nga cũng đưa ra một số thông tin quan trọng khác liên quan đến tình hình quân sự hiện tại. Ông cho biết rằng quân đội Nga đang chiếm ưu thế dọc theo toàn bộ tiền tuyến ở Ukraina. Về năng lực quân sự của Nga, ông Putin thông báo rằng nước này đang đẩy mạnh sản xuất tên lửa siêu âm mới nhất có tên gọi Oreshnik. Những tên lửa này sẽ được triển khai cho quân đội Nga, bao gồm cả ở Belarus, vào cuối năm nay.

Thông tin này đến sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng nếu không có tiến triển trong các cuộc đàm phán trước ngày 8/8, Mỹ sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga. Tuyên bố của ông Putin có thể được xem là một phản ứng trước những phát biểu của ông Trump, cũng như là một nỗ lực của Nga trong việc định hình lại dư luận và động thái ngoại giao xung quanh cuộc xung đột ở Ukraina.

Trong bối cảnh tình hình xung đột giữa Nga và Ukraina vẫn còn nhiều phức tạp và bất ổn, các bên liên quan đang phải đối mặt với thách thức lớn trong việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Quan điểm của Tổng thống Putin về việc đàm phán cần được tiến hành một cách kỹ lưỡng và tránh áp lực công khai có thể được xem là một nỗ lực nhằm tạo cơ hội cho các cuộc đàm phán có hiệu quả hơn.

Để đạt được hòa bình, tất cả các bên liên quan cần thực hiện các bước đi cụ thể và cụ thể hóa cam kết của mình. Đồng thời, cộng đồng quốc tế cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình hòa bình ở Ukraina.

Ngày 22 tháng 7, lực lượng Houthi ở Yemen tuyên bố đã phóng tên lửa vào sân bay quốc tế Ben Gurion của Israel, một động thái leo thang căng thẳng giữa các bên. Tuyên bố này được đưa ra chỉ một ngày sau khi Houthi xác nhận cuộc không kích của Israel vào cảng Hodeida do họ kiểm soát ở Yemen vào ngày 21 tháng 7.

Cuộc không kích của Israel vào cảng Hodeida đã gây ra những thiệt hại đáng kể, phá hủy bến tàu của cảng, vốn đã được xây dựng lại sau những cuộc tấn công trước đó. Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, đã lên tiếng về hành động phóng tên lửa của Houthi vào lãnh thổ Israel. Ông Katz tuyên bố Houthi sẽ phải trả giá đắt cho hành động này.

Không chỉ vậy, ông Katz còn so sánh số phận của Yemen với số phận của Tehran, một động thái được cho là nhằm tăng áp lực lên Iran, nước được cho là có mối quan hệ chặt chẽ với Houthi. Trong khi đó, Iran đã thông báo về số người thiệt mạng tại nước này trong cuộc chiến 12 ngày với Israel vào tháng trước, với con số lên đến 1.062 người.

Ngoại trưởng Iran, Abbas Araghchi, đã lên tiếng về cuộc không kích của Mỹ và Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Ông Araghchi thừa nhận cuộc tấn công đã gây thiệt hại nghiêm trọng, nhưng khẳng định Tehran sẽ không từ bỏ việc làm giàu uranium. Lãnh tụ tối cao Iran, Ali Khamenei, được cho là vẫn “khỏe” và Tehran sẵn sàng đàm phán với Washington.

Về phần mình, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo rằng Washington sẽ tiếp tục các cuộc tấn công nếu cần thiết. Động thái này cho thấy căng thẳng giữa Mỹ và Iran vẫn ở mức cao, bất chấp những nỗ lực đàm phán giữa các bên. Trong bối cảnh này, các bên liên quan đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc giảm căng thẳng và tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các vấn đề đang tồn tại.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức, ông Boris Pistorius, thông báo rằng Đức sẵn sàng cung cấp thêm hai hệ thống phòng không Patriot cho Ukraine. Tuy nhiên, việc này phụ thuộc vào khả năng sớm bổ sung thiết bị thay thế để đảm bảo năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội Đức. Ông Pistorius nhấn mạnh rằng việc bảo đảm năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội là ưu tiên hàng đầu, và nếu không có Patriot, lực lượng vũ trang sẽ không thể duy trì năng lực đào tạo trong vòng 1-2 năm.

Đức đang tích cực tìm cách phối hợp với các quốc gia châu Âu khác để xác định bên nào đang sở hữu hệ thống Patriot và có thể chuyển giao cho Ukraine. Các quốc gia này sẽ bán lại thiết bị để những nước khác viện trợ cho Kiev. Tuy nhiên, ông Pistorius cũng thừa nhận rằng điều kiện tiên quyết là các nước sở hữu Patriot phải đồng ý bàn giao.

Thủ tướng Na Uy, ông Jonas Gahr Store, đã thể hiện sự ủng hộ và tuyên bố rằng Na Uy sẵn sàng chia sẻ chi phí với Đức trong quá trình chuyển giao, cho rằng đây là giải pháp tức thời nhất có thể đưa ra ở thời điểm hiện tại.

Thủ tướng Đức, ông Friedrich Merz, nêu rõ rằng trong số 9 hệ thống Patriot mà quân đội Đức hiện sở hữu, sẽ có 2 tổ hợp được chuyển cho Ukraine. Việc này được thực hiện với kỳ vọng Mỹ sẽ cung cấp các hệ thống thay thế. Tuy nhiên, hiện tại Đức vẫn chưa mua được thiết bị mới và vẫn đang thảo luận với Mỹ về nguồn cung.

Hệ thống Patriot là vũ khí có giá trị lớn nhất mà Mỹ và các đồng minh đã viện trợ cho Ukraine. Mỗi tổ hợp có giá gần 1,1 tỷ USD. Ukraine đang vận hành các tổ hợp Patriot được trang bị tên lửa PAC-3 MSE hiện đại do Mỹ sản xuất, với khả năng bắn hạ máy bay trong phạm vi 120km và tên lửa đạn đạo trong tầm 60km.

Theo truyền thông Mỹ, Ukraine đang có ít nhất 8 hệ thống Patriot, trong đó 6 tổ hợp đang hoạt động và 2 tổ hợp khác đang trong quá trình sửa chữa. Ukraine nhiều lần đánh giá cao hiệu quả của Patriot, coi đây là vũ khí duy nhất có khả năng đánh chặn tên lửa siêu vượt âm Kinzhal và tên lửa đạn đạo Iskander-M của Nga.

Tuy nhiên, hiệu quả của Patriot tại Ukraine đang giảm dần do lượng tên lửa và bệ phóng ngày càng cạn kiệt, trong khi một số khẩu đội đã bị Nga phá hủy trong các cuộc tập kích. Đại tá Yuri Ignat, Thư ký báo chí Bộ Tư lệnh không quân Ukraine, thừa nhận rằng việc Nga liên tục nâng cấp tên lửa đạn đạo Iskander-M đã khiến Patriot không đạt hiệu quả như mong muốn.

Nhật Bản, một quốc gia với lịch sử lâu dài về chính sách quốc phòng mang tính phòng thủ, đang trải qua một sự chuyển đổi chiến lược đáng kể trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng. Sự thay đổi này đặc biệt liên quan đến các hoạt động quân sự của Trung Quốc và mối đe dọa tên lửa từ Triều Tiên. Dựa vào các nguồn tin TASS, The Aviationist, Defence Blog, Army Recognition, Kyodo News và Asahi Shimbun, bài viết sẽ tập trung vào phân tích công nghệ, tính năng, mục đích chiến lược và tác động của hệ thống tên lửa Type12 cải tiến đối với an ninh khu vực.

Tổng quan về công nghệ tên lửa Type12 cải tiến

Tên lửa Type12 Surface-to-Ship Missile (SSM) là sản phẩm do Mitsubishi Heavy Industries (MHI) phát triển. Ra mắt lần đầu vào năm 2012, Type12 là phiên bản nâng cấp của tên lửa Type88. Phiên bản cải tiến của Type12, được phê duyệt phát triển vào tháng 12/2020, thể hiện bước nhảy vọt về công nghệ và khả năng chiến đấu. Điều này phù hợp với chiến lược quốc phòng mới của Nhật Bản.

Phiên bản gốc của Type12 có tầm bắn từ 200-400km. Trong khi đó, phiên bản cải tiến đạt tầm bắn 900km, với mục tiêu tương lai là 1.200-1.500km. Điều này cho phép Nhật Bản tấn công các mục tiêu trên biển và đất liền từ khoảng cách an toàn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bị đối phương phản công.

Tên lửa được thiết kế với hình dạng khí động học mới. Các cánh mở rộng và bề mặt điều khiển giúp cải thiện hiệu suất bay và giảm tiết diện phản xạ radar (RCS). Điều này làm tăng khả năng sống sót của tên lửa trước các hệ thống phòng thủ đối phương.

Type12 cải tiến tích hợp hệ thống dẫn đường quán tính (INS) kết hợp với GPS. Radar mảng pha chủ động Ka-band (AESA) và tính năng cập nhật lệnh (Up to Date Command – UDTC) qua liên kết vệ tinh cho phép tên lửa nhận thông tin mục tiêu trong thời gian thực. Hệ thống này đảm bảo độ chính xác cao khi tấn công các mục tiêu di động trên biển hoặc trên đất liền.

Type12 được thiết kế để triển khai trên nhiều nền tảng, bao gồm mặt đất, tàu chiến và máy bay (như F-15J của Lực lượng Phòng vệ trên không Nhật Bản – JASDF). Cách tiếp cận đa nền tảng giúp giảm chi phí phát triển và tăng tính tương thích giữa các lực lượng.

Ngoài vai trò chống hạm, Type12 cải tiến có thể tấn công các mục tiêu trên đất liền. Điều này phù hợp với chiến lược ‘phản công’ (counterstrike capability) được Nhật Bản thông qua trong các tài liệu chiến lược an ninh quốc gia sửa đổi năm 2022.

Các hệ thống tên lửa tầm xa mới của Nhật Bản

Ngoài Type12, Nhật Bản đang phát triển một loạt hệ thống tên lửa khác nhằm tăng cường khả năng răn đe chiến lược. Một số hệ thống đáng chú ý bao gồm:

• Tên lửa hành trình siêu thanh (Hypersonic Cruise Missile) dự kiến hoàn thành vào năm 2031 với tầm bắn từ 2.000-3.000km.
• Hyper Velocity Gliding Projectile (HVGP): HVGP là tên lửa siêu thanh có khả năng đạt tốc độ trên Mach 5 và thực hiện các động tác cơ động trong khí quyển để tránh hệ thống phòng thủ tên lửa.
• Tên lửa chống hạm/tấn công mặt đất mới của MHI: Với hợp đồng trị giá 32 tỷ yên (219 triệu USD) được ký vào tháng 4/2025, MHI đang phát triển một tên lửa chính xác tầm xa mới.
• Tên lửa phóng từ tàu ngầm dự kiến triển khai vào năm 2027. Hệ thống này sẽ tăng cường khả năng tấn công bí mật từ dưới nước.

Chiến lược triển khai và mục đích

Sự phát triển và triển khai các hệ thống tên lửa này phản ánh sự thay đổi cơ bản trong chính sách quốc phòng của Nhật Bản. Từ một tư thế phòng thủ thuần túy sang một chiến lược răn đe chủ động.

Việc triển khai Type12 tại các căn cứ ở Kyushu (Camp Kengun, Kumamoto) và các kế hoạch mở rộng đến Okinawa và Oita nhằm bảo vệ các tuyến đường biển chiến lược như eo biển Miyako.

Tăng cường liên minh với Mỹ: Nhật Bản đã đặt mua 400 tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ (tầm bắn 1.600km) và các tên lửa JASSM (900km) và Joint Strike Missile (JSM, 500km). Các hệ thống này bổ sung cho Type12 và HVGP, tạo ra một mạng lưới phòng thủ và phản công đa tầng.

Tác động khu vực và quốc tế

Sự phát triển của các hệ thống tên lửa này không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản mà còn có tác động đáng kể đến cục diện an ninh khu vực.

Trung Quốc lo ngại rằng các tên lửa như Type12 và HVGP có thể đe dọa trực tiếp đến bờ biển nước này. Các hệ thống tên lửa mới của Nhật Bản, kết hợp với liên minh quân sự chặt chẽ với Mỹ, có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Indo-Pacific.

Mỹ đã sử dụng gần 25% số tên lửa đánh chặn mà họ đã mua trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran, khi Lầu Năm Góc triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tới Israel. Trong cuộc chiến này, các lực lượng vận hành THAAD đã bắn hơn 150 tên lửa để bắn hạ các đợt tên lửa đạn đạo của Iran.

Cuộc xung đột đã phơi bày một lỗ hổng đáng báo động trong nguồn cung cấp của Washington. Mỹ hiện có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai tới Israel nhưng vẫn chưa đủ. Các quan chức Mỹ đã tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo, nhưng Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010. Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD.

Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Theo các nhà phân tích, việc triển khai hệ thống này đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng.

Mỹ cũng phát hiện ra sự thiếu hiệu quả trong cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa và đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn. Quân đội Mỹ hiện đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3.

Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này. Do đó, việc tăng cường sản xuất tên lửa đánh chặn và cải thiện hiệu suất của các hệ thống phòng thủ tên lửa đang trở thành ưu tiên hàng đầu của Lầu Năm Góc.

Hiện tại, Lockheed Martin đang tích cực làm việc để tăng sản lượng tên lửa đánh chặn THAAD, trong khi Lầu Năm Góc đang đẩy mạnh việc mua sắm và triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện đại.

Không quân Ukraine đã thông báo rằng vào đêm ngày 20 và sáng sớm ngày 21/7, Nga đã thực hiện một cuộc tấn công kết hợp vào lãnh thổ Ukraine. Theo đó, Nga đã phóng tổng cộng 450 vũ khí trên không, bao gồm 426 máy bay không người lái (UAV) tấn công và mồi nhử, cùng 24 tên lửa. Trong số tên lửa được phóng, có 5 tên lửa đạn đạo Kh-47 M2 Kinzhal, 4 tên lửa hành trình Kalibr, 1 tên lửa hành trình Iskander-K và 14 tên lửa hành trình Kh-101.

Tính đến 9h30 sáng ngày 21/7, Ukraine đã bắn hạ 224 vũ khí trên không của Nga. Mảnh vỡ từ các vũ khí bị bắn hạ đã rơi xuống 12 khu vực. Truyền thông Nga cho biết cuộc tấn công này nhắm vào các mục tiêu chiến lược của Ukraine, bao gồm sân bay quân sự, kho đạn dược và các doanh nghiệp công nghiệp quốc phòng.

Ở thủ đô Kiev, các cuộc không kích đã được ghi nhận ở năm quận. Nhà máy Artem, nơi sản xuất tên lửa, và sân bay Zhulyany, nơi đặt các kho chứa thiết bị của Không quân Ukraine, là mục tiêu chính. Ngoài ra, ở vùng Ivano-Frankivsk, một sân bay của lực lượng vũ trang Ukraine đã bị tấn công. Sự kiện này đã phá hủy máy bay, thiết bị quân sự và nhà chứa máy bay – nơi lưu trữ hàng viện trợ quân sự của phương Tây.

Các phóng viên chiến trường cũng cho biết một điểm triển khai tạm thời của lực lượng vũ trang Ukraine ở khu vực Khmelnytskyi và các kho đạn dược ở khu vực Mykolaiv đã bị tấn công. Các vụ nổ cũng được ghi nhận tại các khu vực Kharkiv, Odessa, Vinnytsia, Ternopil, Poltava và Rivne.

Bộ Quốc phòng Nga chưa đưa ra bình luận về các thông tin trên. Trước đó, Bộ Quốc phòng Nga thông báo rằng trong khoảng thời gian từ đêm ngày 20 đến rạng sáng ngày 21/7, lực lượng phòng không Nga đã phá hủy hàng chục máy bay không người lái của Ukraine trên nhiều khu vực.

Thị trưởng Moscow Sergey Sobyanin cho biết trên Telegram rằng vào khoảng 6h30 sáng thứ Hai, ít nhất 13 máy bay không người lái đang hướng về thủ đô đã bị chặn lại. Theo quan chức này, mảnh vỡ của một trong những chiếc UAV đã rơi xuống mái của một tòa nhà cao tầng ở vùng ngoại ô, gây ra đám cháy nhỏ nhưng không có báo cáo thương vong.

Trong khi đó, Thống đốc Vyacheslav Gladkov cho biết hai người đã bị thương trong các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào Belgorod, giáp biên giới với Ukraine.