Nền kinh tế toàn cầu đang trải qua một giai đoạn bất ổn chưa từng có do những thay đổi trong chính sách thuế quan của Mỹ. Kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình, những đe dọa về việc áp thuế mạnh tay đối với các quốc gia trên toàn thế giới đã gây ra sự bất ổn lớn cho nền kinh tế toàn cầu. Mục tiêu chính mà ông Trump nhắm tới là Trung Quốc, với mức thuế quan áp dụng cho nước này và các quốc gia bị nghi ngờ là trung chuyển hàng hóa Trung Quốc trước khi xuất khẩu sang Mỹ được thiết lập ở mức rất cao.

Trước những áp lực từ trong nước, ông Trump đã buộc phải hoãn việc áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc để tiến hành các cuộc đàm phán tại Geneva. Tuy nhiên, sự bất ổn trong chính sách kinh tế của Mỹ đã khiến các nhà đầu tư không còn xem Mỹ là một điểm đến an toàn. Dòng vốn đầu tư toàn cầu cũng đã trải qua những thay đổi đáng kể do chính sách thuế quan của Mỹ và những xung đột địa chính trị trên toàn cầu.

Đối với Việt Nam, một quốc gia có nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào các yếu tố bên ngoài cả về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và xuất khẩu, việc tìm kiếm các biện pháp ứng phó với những tác động tiêu cực từ bên ngoài là rất cần thiết. Mức thuế quan mà ông Trump tuyên bố đối với Việt Nam được xem là tương đối thuận lợi so với các nước châu Á khác, nhưng vẫn cần phải chờ đợi và chuẩn bị cho những rủi ro tiềm ẩn.

Các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động loại bỏ những rủi ro, ngay cả khi phải chịu chi phí cao hơn. Ví dụ, để giảm thiểu rủi ro liên quan đến nguồn gốc xuất xứ, các doanh nghiệp trong ngành dệt may Việt Nam nên chủ động tìm kiếm nguồn nguyên liệu thay thế, mặc dù chi phí có thể cao hơn. Sự tăng trưởng của kinh tế toàn cầu có thể phải được điều chỉnh lại theo hướng thu hẹp hơn. Dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 của OECD là 2,9% (so với mức 3,3% của năm 2024), và nhiều khả năng sẽ khó đạt được mục tiêu này.

Khả năng nền kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái đang ngày càng tăng cao. Trong bối cảnh này, việc các quốc gia và doanh nghiệp trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, chủ động xây dựng các chiến lược ứng phó và thích nghi với những thay đổi trong chính sách kinh tế toàn cầu là hết sức quan trọng. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu những tác động tiêu cực mà còn tạo ra những cơ hội mới cho sự phát triển bền vững.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã đưa ra những dự báo và phân tích về tình hình kinh tế toàn cầu, cung cấp cơ sở quan trọng cho các quốc gia trong việc xây dựng chính sách kinh tế. Song song với việc theo dõi sát sao các diễn biến kinh tế toàn cầu, Việt Nam cũng cần đẩy mạnh việc cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đang bước vào một tình thế chưa từng có khi bước vào năm 2025. Thị trường chứng khoán đang dao động gần mức cao kỷ lục và các chỉ số suy thoái truyền thống vẫn chưa cho thấy dấu hiệu đáng lo ngại. Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách đang phải cân nhắc áp lực gia tăng trong các chỉ số kinh tế hướng tới tương lai trong bối cảnh lo ngại lạm phát dai dẳng. Sự hội tụ độc đáo của các yếu tố này mang đến cả cơ hội và rủi ro có thể xác định quỹ đạo của chính sách tiền tệ trong phần còn lại của năm.

Trong phân tích kinh tế, sự khác biệt giữa dữ liệu ‘mềm’ – bao gồm các cuộc khảo sát, chỉ số tình cảm và các biện pháp dựa trên thị trường – và dữ liệu ‘cứng’, bao gồm các số liệu cụ thể như số liệu việc làm, sản xuất công nghiệp và tăng trưởng GDP, đã được nhận diện từ lâu. Hiện tại, hai loại dữ liệu này đang kể những câu chuyện khác nhau rõ rệt về sức khỏe của nền kinh tế Hoa Kỳ.

Dữ liệu cứng tiếp tục vẽ nên bức tranh về khả năng phục hồi. Thị trường lao động vẫn tương đối chặt chẽ, chi tiêu của người tiêu dùng cho thấy động lực bền vững và thu nhập của công ty nhìn chung đã vượt quá kỳ vọng. Tuy nhiên, các chỉ số dữ liệu mềm đang nhấp nháy các tín hiệu cảnh báo không thể bỏ qua.

Các biện pháp dựa trên khảo sát về niềm tin kinh doanh đã giảm đáng kể, với các chỉ số PMI sản xuất và dịch vụ cho thấy sự yếu kém đáng lo ngại trong các đơn đặt hàng mới và kỳ vọng trong tương lai. Tâm lý người tiêu dùng, mặc dù không ổn định, đã cho thấy sự yếu kém dai dẳng trong các thành phần hướng tới tương lai.

Tiền lệ lịch sử và các mô hình phản ứng của Fed cho thấy một mô hình rõ ràng: Cục Dự trữ Liên bang đã liên tục phản ứng với căng thẳng kéo dài trong các chỉ số dữ liệu mềm, thường là trước khi dữ liệu cứng cho thấy sự suy giảm đáng kể. Cách tiếp cận chủ động này đã chứng minh hiệu quả trong việc ngăn chặn suy thoái do tâm lý di căn thành suy thoái toàn diện.

Môi trường hiện tại đặt ra một thách thức độc đáo vì căng thẳng dữ liệu mềm đang xảy ra cùng với định giá tài sản tăng cao và áp lực lạm phát liên tục. Điều này tạo ra một ma trận quyết định phức tạp hơn cho các nhà hoạch định chính sách so với các chu kỳ trước.

Thị trường tài chính hiện đang phản ánh mức độ tin tưởng cao vào kịch bản ‘hạ cánh mềm’, với định giá cổ phiếu vẫn ở mức cao và chênh lệch tín dụng tương đối được kiểm soát. Vị thế này tạo ra cả cơ hội và rủi ro cho Cục Dự trữ Liên bang.

Việc cắt giảm lãi suất sẽ đòi hỏi dữ liệu cứng phải xấu đi đáng kể hoặc bằng chứng rõ ràng cho thấy căng thẳng dữ liệu mềm đang bắt đầu tác động đến các số liệu kinh tế cụ thể. Với sự nhấn mạnh của Fed vào sự phụ thuộc vào dữ liệu, các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ thích chờ xác nhận bổ sung trước khi hành động.

Quy mô của bất kỳ chu kỳ nới lỏng nào sẽ phụ thuộc phần lớn vào tốc độ và quyết đoán của Fed. Bằng chứng lịch sử cho thấy việc nới lỏng chủ động sớm có xu hướng hiệu quả hơn trong việc ngăn ngừa suy thoái so với việc cắt giảm phản ứng được thực hiện sau khi dữ liệu cứng đã xấu đi.

Ngoài chính sách tiền tệ, động lực tài chính có thể đóng vai trò ngày càng quan trọng trong kết quả kinh tế. Sở thích phát hành nợ ngắn hạn có thể hoạt động hiệu quả như nới lỏng định lượng, cung cấp thêm kích thích cho tài sản rủi ro ngay cả khi không có hành động của Fed.

Câu hỏi then chốt đối với thị trường và các nhà hoạch định chính sách là liệu sự phân kỳ hiện tại giữa dữ liệu mềm và dữ liệu cứng có phải là hiện tượng tạm thời hay là giai đoạn đầu của sự suy thoái kinh tế đáng kể hơn. Tiền lệ lịch sử cho thấy rằng sự yếu kém kéo dài của dữ liệu mềm cuối cùng sẽ biểu hiện ở các số liệu cứng hơn, nhưng thời điểm và quy mô của sự truyền tải này vẫn chưa chắc chắn.