Nhiều người có ảnh hưởng trực tuyến (KOL) từng được xem là hình mẫu lý tưởng với hình ảnh tích cực và truyền cảm hứng, nay trở thành tâm điểm chỉ trích trên mạng xã hội. Những ồn ào liên quan đến cách hành xử, đời tư và đạo đức nghề nghiệp của các KOL đã được cộng đồng mạng ‘tấn công’ dồn dập trên ứng dụng Threads.

Mới đây, Tina Thảo Thi (Nguyễn Tiến Thịnh, sinh năm 1998), một TikToker nổi tiếng với hình ảnh lạc quan và năng lượng tích cực, đang vướng lùm xùm khi bị nhiều đối tác trong ngành quảng cáo đưa vào ‘danh sách đen’ (blacklist). Bài đăng xin lỗi kèm cam kết tiếp thu ý kiến trên Threads của Tina đã thu hút gần 2 triệu lượt xem chỉ sau chưa đầy một ngày. Không ít người dùng mạng xã hội đã bày tỏ sự thất vọng trước cách cư xử của các KOL.

Trường hợp của Tina không phải cá biệt. Từ đầu năm đến nay, hình tượng ‘nàng thơ’ của influencer với phong cách nhẹ nhàng và đời sống hoàn mỹ liên tục bị đặt dưới lăng kính soi xét. Hồi tháng 6, Thạch Trang (Thạch Nguyễn Phương Trang, sinh năm 1998), YouTuber du học sinh Đức, cũng vướng loạt tranh cãi. Cô bị chỉ trích vì trả thù lao thấp cho tình nguyện viên trong buổi Meet & Greet do chính mình tổ chức, trong khi vé bán ra lên đến 250.000 đồng/người. Cùng thời điểm, Trang còn bị phát hiện sao chép tranh một họa sĩ Nhật Bản để in ảnh làm quà hoặc bán cho fan.

Bên dưới bài đăng xin lỗi, câu mở đầu ‘Tôi xin lỗi vì bị phát hiện’ vô tình trở thành ‘mồi nổ’ cho loạt tranh cãi tiếp theo. Bản ghi chú dài 650 chữ được xem là đáp trả vòng vo, thiếu chân thành. Lê Hà Trúc – KOL sở hữu lượng người theo dõi đông đảo, nổi tiếng với hình ảnh và cuộc sống chỉn chu, hoàn hảo trong từng khung hình ‘chìm’ trong drama kéo dài hơn một tháng.

Vụ lùm xùm bắt đầu từ Threads, khi một tài khoản lên tiếng về thái độ ứng xử của Trúc hút hơn 4 triệu tiếp cận, kèm theo đó là một loạt bình luận tố cô ‘làm màu’, ‘gồng’, ‘không thật’, không tiếp nhận góp ý. Cô cũng bị chỉ trích thái độ đáp trả gay gắt, xóa bình luận, chặn người theo dõi.

Các bài tranh cãi gần đây hầu hết đều bùng nổ và lan truyền từ Threads. Những bài viết chia sẻ quan điểm, ‘bóc phốt’ KOL dễ dàng hút đến hàng triệu lượt tiếp cận. Tất cả dẫn dắt cộng đồng mạng ‘cháy lan’ cảm xúc từ tò mò đến phẫn nộ.

Theo nghiên cứu của Katie Notopoulos từ tạp chí Business Insider, Threads – ứng dụng mạng xã hội mới của Instagram – đang tràn ngập các nội dung câu tương tác. Nền tảng này dường như ưu tiên bình luận hơn chia sẻ lại (repost) hay lượt thích, khiến nó trở thành mảnh đất màu mỡ cho những chiến thuật thao túng.

Sự non trẻ của Threads khiến người dùng chưa đủ kinh nghiệm nhận diện các bài câu tương tác, từ đó tạo cơ hội cho những luồng dư luận bùng phát nhanh chóng.

Hiện nay, hình thức quảng cáo sử dụng người có ảnh hưởng (KOLs) trên mạng xã hội đang trở thành xu hướng dẫn dắt tiêu dùng phổ biến. Tuy nhiên, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã lên tiếng về việc này, cho rằng sử dụng KOLs trong quảng cáo ẩn chứa nhiều rủi ro.

Một trong những vấn đề đáng chú ý là nhiều KOLs đăng bài giới thiệu sản phẩm mà không công khai mối quan hệ thương mại với nhãn hàng. Tình trạng quảng cáo sai sự thật, phóng đại công dụng, che giấu thông tin sản phẩm, thậm chí tiếp tay cho hàng không rõ nguồn gốc cũng không phải là hiếm. Hiện hành lang pháp lý hiện tại chưa đủ rõ ràng để quản lý hoạt động quảng cáo qua KOLs một cách hiệu quả.

Để giải quyết vấn đề này, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã kiến nghị cần sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật để làm rõ vai trò và trách nhiệm pháp lý của KOLs khi tham gia quảng cáo. Điều này sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của các KOLs trong hoạt động quảng cáo trên mạng xã hội.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần tỉnh táo và không vội tin vào những lời giới thiệu ‘có cánh’ trên mạng. Trong khi chờ khung pháp lý hoàn thiện, việc lựa chọn sản phẩm an toàn, rõ nguồn gốc và tìm hiểu thông tin từ nguồn tin cậy là cách tự bảo vệ mình thiết thực nhất.

Các quốc gia như Hàn Quốc, Anh, Mỹ đã xây dựng hướng dẫn riêng để kiểm soát hoạt động quảng cáo qua KOLs. Tại Hàn Quốc, người có ảnh hưởng bắt buộc phải ghi rõ ‘bài viết tài trợ’ khi nhận tiền để quảng cáo. Nếu không tuân thủ, họ có thể bị xử phạt lên đến 30 triệu won. Còn tại Anh, Cơ quan Tiêu chuẩn Quảng cáo yêu cầu KOLs phải minh bạch mối quan hệ thương mại trong từng bài đăng.

Trong bối cảnh hiện nay, việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao nhận thức của người tiêu dùng là rất cần thiết để đảm bảo hoạt động quảng cáo trên mạng xã hội diễn ra lành mạnh và an toàn. Đồng thời, các KOLs cũng cần phải có trách nhiệm với người tiêu dùng và thực hiện quảng cáo một cách trung thực và minh bạch.

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về dự thảo Luật Thương mại điện tử, trong đó có đề xuất quy định trách nhiệm của người nổi tiếng khi tham gia livestream bán hàng. Việc này nhằm đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong môi trường thương mại điện tử.

Trong quá trình lấy ý kiến, Bộ Công Thương đã tiếp nhận nhiều góp ý từ các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và địa phương. Một vấn đề được quan tâm là trách nhiệm của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng như MC, nghệ sĩ, diễn viên, KOL khi tham gia livestream, quảng cáo bán hàng.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định quản lý đối với trường hợp người bán không trực tiếp livestream mà thuê người nổi tiếng, người có ảnh hưởng livestream bán hàng. Sở Công Thương tỉnh Lai Châu cũng đề nghị quy định trách nhiệm, trách nhiệm liên đới của những đối tượng này khi tham gia quảng cáo, giới thiệu các sản phẩm được bán trên các nền tảng thương mại điện tử.

Xác định rõ trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng

Trong dự thảo Luật Thương mại điện tử, Bộ Công Thương đã nêu rõ trách nhiệm của người livestream mà không phải người bán hàng, có thể bao gồm MC, nghệ sĩ, KOL. Người livestream có trách nhiệm cung cấp thông tin cho chủ quản nền tảng thương mại điện tử phục vụ việc định danh và xác thực điện tử. Họ cũng không được cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa, dịch vụ.

Người livestream cũng phải thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đối với hàng hoá, dịch vụ thuộc trường hợp pháp luật quy định phải xác nhận nội dung quảng cáo. Họ cũng cần bảo đảm sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, trang phục, hành vi không trái với đạo đức xã hội và thuần phong mỹ tục trong quá trình bán hàng livestream.

Bộ Công Thương cho biết thực tiễn đã có nhiều vụ việc như các phiên livestream bán hàng nhiều tỷ đồng nhưng nhà nước không thu được thuế hay hoa hậu quốc tế livestream bán kẹo rau củ, thổi phồng chức năng của sản phẩm, ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng. Do đó, việc quy định trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng là cần thiết để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo công bằng trong kinh doanh.

Việc quy định trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng cũng giúp nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của các bên tham gia trong môi trường thương mại điện tử. Đồng thời, giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý để xử lý các trường hợp vi phạm, góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Trước những vấn đề trên, Bộ Công Thương đang tiếp tục lấy ý kiến và hoàn thiện dự thảo Luật Thương mại điện tử để trình Quốc hội thông qua. Việc này nhằm tạo ra một khung pháp lý hoàn chỉnh và phù hợp với thực tiễn, giúp quản lý và kiểm soát hoạt động thương mại điện tử một cách hiệu quả hơn.

Có thể bạn quan tâm: Bộ Công Thương đề xuất quy định trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng