Vụ xả súng kinh hoàng tại quán bar The Owl Bar ở Anaconda, bang Montana, Mỹ, đã cướp đi sinh mạng của 4 người. Nghi phạm được xác định là Michael Paul Brown, một cựu quân nhân 45 tuổi, hiện đang bị truy nã gắt gao. Đây là vụ xả súng thứ 256 trong năm 2024, một con số khiến nhiều người không khỏi giật mình về tình trạng bạo lực súng đạn đang ngày càng trở nên khó kiểm soát tại Mỹ.

Vụ xả súng xảy ra vào sáng ngày 1.8, khi tiếng súng vang lên tại quán rượu The Owl Bar, khiến 4 người thiệt mạng ngay tại chỗ. Những nạn nhân xấu số bao gồm một nhân viên pha chế và ba vị khách quen của quán. Theo lời chủ quán David Gwerder, Brown là một người thường xuyên lui tới và không hề có mâu thuẫn gì với các nạn nhân.

Sau khi gây án, Brown nhanh chóng tẩu thoát vào khu vực rừng núi rậm rạp gần đó. Cảnh sát đã phong tỏa khu vực và triển khai lực lượng đặc nhiệm truy lùng nghi phạm, được mô tả là ‘cực kỳ nguy hiểm và có vũ khí’.

Michael Paul Brown không phải là một tên tội phạm thông thường. Anh ta từng là một quân nhân phục vụ trong lực lượng tăng thiết giáp của quân đội Mỹ từ năm 2001 đến 2005, bao gồm một năm chiến đấu tại Iraq. Sau đó, Brown tiếp tục gia nhập Lực lượng Vệ binh Quốc gia Montana và rời quân ngũ năm 2009 với cấp bậc trung sĩ.

Vụ việc một cựu quân nhân trở thành nghi phạm xả súng hàng loạt khiến nhiều người đặt câu hỏi về chế độ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ hậu quân ngũ cho các cựu binh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người từng tham chiến thường đối mặt với chấn thương tâm lý (PTSD), dễ dẫn đến các hành vi bạo lực nếu không được điều trị kịp thời.

Trước tình trạng bạo lực súng đạn leo thang, nhiều bang tại Mỹ đã ban hành các biện pháp siết chặt kiểm soát vũ khí. Tuy nhiên, không phải bang nào cũng đi theo hướng siết chặt. New Hampshire lại mở rộng quyền sở hữu súng, cấm việc sử dụng mã danh mục thương gia để theo dõi giao dịch mua bán vũ khí.

Theo thống kê từ Gun Violence Archive, tính đến giữa tháng 12.2024, nước Mỹ đã chứng kiến hơn 488 vụ xả súng hàng loạt. Trung bình trong 4 năm qua, mỗi năm có khoảng 600 vụ xả súng, một con số khiến Mỹ trở thành một trong những quốc gia có tỷ lệ bạo lực súng đạn cao nhất thế giới.

Câu chuyện về những vụ xả súng không chỉ là vấn đề an ninh, mà còn là bài toán về văn hóa, chính sách và sức khỏe tâm thần. Trong khi các nhà lập pháp còn đang tranh cãi giữa quyền sở hữu vũ khí và an toàn cộng đồng, thì những người dân vô tội vẫn tiếp tục trở thành nạn nhân của những thảm kịch khó lường.

Đã nửa thế kỷ trôi qua kể từ khi chiến tranh kết thúc, nhưng ký ức về những ngày tháng ác liệt vẫn còn vẹn nguyên trong tâm trí của những người cựu binh Quảng Trị. Những vết thương chiến tranh trên cơ thể họ vẫn còn đau nhức, nhưng tinh thần thép và trái tim can trường của họ vẫn là nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ hôm nay.

Tại vùng đất Vĩnh Linh, Quảng Trị, nơi được biết đến với tên ‘Lũy thép’ trong kháng chiến chống Mỹ, chúng tôi đã có cơ hội gặp gỡ cựu binh Trần Bá Minh Xượng, người lính từng đi qua nhiều chiến trường ác liệt. Ông Xượng nhập ngũ năm 1960 và hoạt động bí mật trong lòng địch tại Gia Lai trong suốt 15 năm. Những ký ức về đồng đội, về những ngày tháng chiến tranh khốc liệt vẫn còn hiện rõ trong tâm trí ông.

Ông Xượng nhớ lại: ‘Ngày đó, tôi lên đường với cái cuốc, cái xẻng thay súng đạn. Ai cũng không biết sợ chi hết, chỉ mong Tổ quốc sạch bóng thù’. May mắn trở về sau chiến tranh, nhưng cơ thể ông vẫn còn mang những mảnh đạn và di chứng của chất độc màu da cam.

Chúng tôi cũng có dịp gặp gỡ ông Võ Văn Hoãn, cựu binh từng tham gia trận đánh tại Thành cổ Quảng Trị. Ông Hoãn bị nhiễm chất độc da cam và vẫn còn những dấu tích tàn khốc của chiến tranh trên cơ thể. Ông nhớ lại: ‘Lúc đó mình không sợ gì hết, chỉ có một suy nghĩ là phải đánh để đất nước hòa bình, vì dân mà chiến đấu’.

Ông Trần Đình Liền, cựu binh từng chỉ huy xe tăng trong trận đánh Cửa Việt, Quảng Trị, vẫn giữ được phong thái dứt khoát của người chỉ huy năm xưa. Ông Liền nhập ngũ năm 1967 và trực tiếp điều khiển xe tăng xông pha giữa làn bom đạn. Đến nay, trên cơ thể ông vẫn còn nhiều mảnh đạn chưa thể lấy ra.

Ông Nguyễn Văn Minh, cựu binh từng bị trúng mảnh bom ở mắt, vẫn còn nhớ rõ ký ức về những người bạn cùng vào sinh ra tử. Ông Minh bật khóc khi nhớ lại: ‘Tôi nằm giữa hố bom, tưởng mình chết rồi. Cạnh tôi, anh em hy sinh hết cả. Một người bạn thân, trước khi mất đã nắm tay tôi nói: ‘Sống thay phần tao”.

Những câu chuyện của các cựu binh Quảng Trị là minh chứng sống động cho sự hy sinh và lòng quả cảm của thế hệ cha anh. Trong hành trình tri ân của thế hệ trẻ hôm nay, sự xúc động hiện lên trong ánh mắt, trong từng lời thăm hỏi giản dị mà chan chứa nghĩa tình, tất cả như nhắn gửi rằng lòng biết ơn luôn mãi được khắc ghi trong tim.

Nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sỹ, báo Dân trí đã phối hợp với Bệnh viện 19-8 (Bộ Công an), Công ty Cổ phần Dược phẩm Pharmacity tổ chức chương trình khám sức khỏe và tặng quà cho các cựu chiến binh tại Quảng Trị. Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những hy sinh của các thế hệ cha anh sẽ luôn được ghi nhớ.

Trong không khí trang nghiêm và xúc động của cuộc gặp mặt người có công và nhân chứng lịch sử tiêu biểu nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, ông Lê Xuân Chinh, một cựu binh sinh năm 1954, trú tại xã Thanh Yên, tỉnh Điện Biên, đã để lại ấn tượng sâu sắc với nụ cười hiền hậu và ánh mắt sáng.

Khuôn mặt của ông từng xuất hiện trong bức ảnh nổi tiếng “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị” đã trở thành biểu tượng của niềm tin và hy vọng trong những ngày tháng chiến tranh khốc liệt. Nhớ lại mùa hè đỏ lửa năm 1972, ông Chinh kể rằng vào thời điểm đó, ông là một chàng trai 17 tuổi, tự nguyện viết đơn nhập ngũ để góp phần bảo vệ Tổ quốc.

Với nhiệm vụ là dẫn lực lượng chủ lực, chuyển công văn và mệnh lệnh từ chỉ huy xuống các đơn vị chiến đấu đang cầm cự giữa vòng vây đạn pháo tại Thành cổ Quảng Trị, ông và đồng đội đã trải qua những ngày đêm mưa bom bão đạn. Ông Chinh nghẹn ngào nhớ lại: “Đồng đội hy sinh rất nhiều, nhưng những người còn sống không ai được phép gục ngã. Anh em đã ngã xuống thì chúng tôi càng phải giữ chắc tay súng mà tiến lên.”

Bức ảnh “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị” được chụp vào sáng 15/8/1972, tại một chốt đóng quân ở phía Đông, gần sát bờ sông Thạch Hãn. Ông Chinh là người trẻ nhất trong nhóm chiến sĩ, tay cầm khẩu súng B40, và được phóng viên Đoàn Công Tính chụp ảnh.

Ông Chinh chia sẻ: “Lúc đó thấy nhà báo thì ai cũng muốn được chụp ảnh. Biết đâu được khi bức ảnh này lên báo, biết đâu được bố mẹ nhận ra mình và biết rằng con mình vẫn còn sống. Chúng tôi nghĩ như thế nên khi nhà báo nói ‘các đồng chí cười lên’ thì tất cả đều cười.”

Nụ cười giữa bom đạn chiến tranh ấy cũng bởi ông và đồng đội khi ấy luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Quân đội, tin rằng cuối cùng họ sẽ giành thắng lợi. Trận Thành cổ kéo dài 81 ngày đêm, ông Chinh bám trụ đến 70 ngày. Chiều 5/9/1972, trên đường mang công văn, ông dính pháo bầy và được đồng đội đưa về Bệnh viện dã chiến 112.

Ông Chinh nói: “Cũng trong năm 1972, khi đơn vị rút ra Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, tôi nhìn thấy tấm ảnh trên Báo Quân đội Nhân dân do thủ trưởng đơn vị cho xem.”

Dù đã trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt hay hành trình mưu sinh đầy gian khó nơi vùng đất mới, người cựu binh với “nụ cười chiến thắng” ấy vẫn giữ vẹn nguyên khí chất người lính năm xưa – kiên cường, chân thành và lặng lẽ cống hiến. Với ông, sống sót trở về đã là một may mắn lớn lao, còn được đồng đội nhớ đến, được Tổ quốc tri ân là niềm vinh dự thiêng liêng, không gì có thể sánh được.