Một trường hợp thu tiền “quỹ xóm” với tính chất ép buộc và đe dọa tại Hà Nội đã đặt ra vấn đề về tính hợp pháp của các khoản thu trong cộng đồng dân cư. Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã có những chia sẻ về vấn đề này.
Theo luật sư Cường, tất cả các khoản huy động trong cộng đồng dân cư phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch. Việc một cá nhân hoặc một nhóm người tự ý đặt ra mức thu và áp đặt cho người khác một cách ép buộc là hoàn toàn trái với quy định của pháp luật.
TS. Luật sư Đặng Văn Cường chỉ ra rằng Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rõ ràng về các khoản đóng góp và huy động trong cộng đồng dân cư. Cụ thể, các khoản đóng góp này phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, minh bạch và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình. Hơn nữa, cần có sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Luật sư Cường nhấn mạnh rằng nguyên tắc tự nguyện là quan trọng. Không được áp đặt các khoản đóng góp và điều này có thể dẫn đến xung đột lợi ích do sự khác biệt giữa nhận thức và phong tục địa phương.
Trường hợp của anh Đ.X.T bị đe dọa và ép nộp 20 triệu đồng với chỉ một tờ giấy viết tay, luật sư Cường nhận định đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính, kế toán. Điều này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, thiếu minh bạch mà còn có thể xử lý vi phạm hành chính hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Trước lập luận rằng “đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”, luật sư Đặng Văn Cường đã bác bỏ và khẳng định rằng lập luận này không có cơ sở pháp lý. Quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Khi người dân tự nguyện góp tiền để làm đường là hành vi vì lợi ích chung và không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Ông cũng giải thích rằng đường xóm được làm trên đất công hoặc dùng chung cho cộng đồng và thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ có thể được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền kèm theo chứng từ tài chính hợp lệ.