Các nhà nghiên cứu đã đạt được một bước tiến quan trọng trong việc hiểu và quản lý các hệ sinh thái sông ngòi trên toàn cầu khi phát hiện ra rằng các con sông có xu hướng hình thành nhiều nhánh nếu tốc độ xói mòn bờ sông nhanh hơn tốc độ lắng đọng trầm tích ở các bờ đối diện.
Sông ngòi đóng vai trò như những động mạch của Trái Đất, cung cấp nước, trầm tích và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của các hệ sinh thái đa dạng. Tuy nhiên, việc giải mã các yếu tố định hình dòng chảy của các con sông đã trở thành một thách thức đối với các nhà nghiên cứu trong hơn một thế kỷ qua.
Một nhóm nghiên cứu tại Đại học California, Santa Barbara (UCSB) đã thực hiện một nghiên cứu toàn diện, lập bản đồ động lực của các nhánh sông dọc theo 84 con sông dựa trên các hình ảnh vệ tinh trên toàn cầu trong 36 năm. Kết quả thu được đã chỉ ra rằng sự hình thành các nhánh sông phụ thuộc vào sự chênh lệch giữa tốc độ xói mòn bờ sông và tốc độ lắng đọng trầm tích ở các bờ đối diện.
Các nhà nghiên cứu đã phân loại sông ngòi thành hai loại chính: sông đơn dòng và sông đa dòng. Phần lớn các con sông lớn nhất trên thế giới thuộc loại sông đa dòng, trong khi sông Mississippi ở Mỹ là một ví dụ điển hình cho sông đơn dòng.
Nghiên cứu này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về các hiện tượng thiên nhiên mà còn đóng góp vào các nỗ lực phục hồi sông ngòi. Việc tái kết nối các vùng đồng bằng ngập lụt với các con sông đã bị phân dòng đang ngày càng được quan tâm. Các giải pháp phục hồi dựa trên tự nhiên đòi hỏi phải xác định được độ rộng của hành lang sông cần thiết, cũng như thời gian để một con sông hồi phục trạng thái tự nhiên.
Với những kết quả nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã đưa ra một công thức có thể giúp giải quyết vấn đề này, bao gồm các biến số như thời gian một con sông hình thành dòng chảy mới. Điều này có thể hỗ trợ việc chuyển đổi trong lập kế hoạch phòng chống lũ lụt và phục hồi hệ sinh thái sông ngòi, mở ra những triển vọng mới trong việc quản lý và bảo vệ môi trường.
Thông tin chi tiết về nghiên cứu có thể được tìm thấy tại https://www.nature.com/articles/s41586-024-07346-4