Ở xã Lưu Nghiệp Anh, tỉnh Vĩnh Long, những hàng thốt nốt vẫn vươn cao giữa khung cảnh lúa xanh mênh mông, len lỏi qua các con đường làng uốn lượn, tạo nên một bức tranh thiên nhiên bình dị mà đầy sức sống. Loại cây này không chỉ là biểu tượng đặc trưng của tỉnh Vĩnh Long nói riêng, miền Tây nói chung mà còn sở hữu nhiều công dụng, góp phần làm giàu thêm văn hóa và cuộc sống địa phương.
Ông Huỳnh Văn Nghị, Chủ tịch UBND xã Lưu Nghiệp Anh, cho biết số lượng cây thốt nốt tại địa phương tuy không nhiều, chỉ khoảng 50-60 cây mọc phân tán, nhưng đã có một lịch sử lâu đời gắn bó với người dân. Nghề nấu đường thốt nốt đã trở thành một phần quen thuộc của cuộc sống ở đây. Người dân không chỉ sử dụng đường thốt nốt trong sinh hoạt hàng ngày mà còn bán nó như một sản phẩm đặc trưng của vùng miền, góp phần phát triển kinh tế địa phương.
Cây thốt nốt mang đến nhiều lợi ích nhờ các bộ phận của nó. Lá thốt nốt dùng để lợp mái nhà, thân cây dùng làm cột, kèo cho các công trình kiến trúc truyền thống. Quả thốt nốt với cơm ngọt thanh, giòn dẻo là một món ăn yêu thích của nhiều người. Đặc biệt, nước lấy từ nhụy hoa thốt nốt có vị thanh mát, ngọt lịm, có thể dùng làm nước uống giải khát. Và quan trọng hơn, từ những phần của cây thốt nốt, người dân có thể chế biến thành đường thốt nốt – một sản phẩm nổi tiếng và được ưa chuộng.
Anh Thạch Minh Hiếu, thế hệ thứ 3 trong gia đình theo nghề nấu đường thốt nốt tại xã Lưu Nghiệp Anh, chia sẻ về nghề truyền thống của gia đình. Từ nhỏ, anh đã quen thuộc với mùi khói và mùi mật thốt nốt. Nghề này, theo anh Hiếu, không chỉ mang lại thu nhập mà còn là di sản văn hóa, biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng và bản sắc vùng miền. Những sản phẩm từ cây thốt nốt không chỉ có hương vị thơm ngon, mang đậm nét đặc trưng của vùng miền mà còn góp phần làm phong phú thêm ẩm thực địa phương.
Tuy nhiên, anh Thạch Sô Thông, một người gắn bó hơn 10 năm với nghề nấu đường thốt nốt, bày tỏ sự trăn trở. Nghề này đòi hỏi sự chăm chỉ và sức lao động lớn, từ việc trèo cây vào sáng sớm đến việc nhóm lửa nấu mật suốt cả ngày. Thêm vào đó, giá cả và đầu ra của sản phẩm thường không ổn định, gây ra nhiều khó khăn cho người dân trong việc duy trì nghề.
Cây thốt nốt không chỉ là một loại cây đặc trưng của miền Tây mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa của người Khmer Nam bộ. Trong nhịp sống hiện đại, những hàng thốt nốt tiếp tục vươn cao trên những cánh đồng, trở thành biểu tượng văn hóa và bản sắc của vùng đất Vĩnh Long.
Cây thốt nốt và nghề nấu đường thốt nốt không chỉ là câu chuyện về một loại cây hay một nghề truyền thống, mà còn đại diện cho giá trị di sản văn hóa cần được bảo tồn và phát huy. Kết nối với du lịch cộng đồng có thể là hướng đi giúp phát triển bền vững cho vùng đất Vĩnh Long, đồng thời giữ gìn và phát huy giá trị của những di sản quý báu này.
